Slim gebruik van digitale media
Het kan met kennis van een gezonde balans
Tekst Jeroen Dirks Beeld Bas de Meijer Fotografie
Het Trimbos-instituut bezit een enorme kennis over verslavingszorg en mentale gezondheid en breidt die kennis nu uit met twee nieuwe expertisecentra. Anouk Tuijnman, wetenschappelijk onderzoeker en teamcoördinator gamen, gokken en digitale balans, legt uit hoe je met die kennis de digitale kloof kunt overbruggen.
Anouk Tuijnman: ‘Niet alle digitale media brengen dezelfde risico’s met zich mee’
‘Een game- of gokverslaving hoeft niet altijd slecht te eindigen’
Over game- en gokverslaving worden kranten en zelfs hele boeken volgeschreven. En het is zelden positief: kinderen die zich terugtrekken op zolder; mensen die berooid op straat komen te staan. Maar wie Anouk Tuijnman spreekt, hoort dat het niet altijd slecht hoeft te eindigen. Integendeel. Slim gebruik maken van de voordelen van digitale media, en bescherming tegen de risico’s helpt daarbij.
Vervolgwerk Tuijnman bewees dat al in 2015, lang voordat ze bij Trimbos werkte. ‘Ik ben van origine orthopedagoog en onderzocht de “positieve kant” van digitale media. Kortgezegd komt het erop neer dat we voor jongeren met depressieklachten speciale videogames hebben ontwikkeld. Om stigma te verlagen, om risicofactoren gemakkelijker te signaleren en om jongeren te helpen eerder hulp te laten zoeken. De eerste resultaten waren positief, maar er is vervolgwerk nodig.’ Ze promoveerde in 2023 op het onderzoek en werkt sinds 2020 bij Trimbos. ‘Wat we doen met ons team is onderzoek naar digitale media en gokken in relatie tot gezondheid en de toepassing van dat onderzoek in de praktijk,’ zegt ze. ‘We zijn als team eerst gestart met het vraagstuk hoe je een gok- of gameverslaving kunt voorkomen. Maar gaandeweg hebben we ontdekt dat het vraagstuk breder is dan dat. Bij gokken is er bijvoorbeeld sprake van financiële schade. Maar ook sociale schade: schade aan het gezin, minder aandacht voor het werk.’
Efficiency ‘Voor digitale media zijn de vragen breder. En benadrukken we ook de positieve kanten. Digitale media zorgen bijvoorbeeld voor verbinding. Je hebt contact met mensen die ver weg wonen en met mensen die dezelfde interesses hebben. Je hebt voordeel bij het leren; videogames zijn fantastische leerproducten. Efficiency speelt ook mee. Bovendien: gamen geeft plezier en ontspanning. Dat is ook belangrijk in het leven!’ Het gaat erom dat je een gezonde balans houdt. ‘Risico’s zijn er ook,’ stelt Tuijnman. ‘Zo gaat gebruik van digitale media vaak gepaard met lang achter elkaar zitten, en we weten dat zitten niet goed voor ons is. Bovendien: sociale media verdienen geld aan de hoeveelheid uren die je eraan besteedt. Mensen kunnen in een loop terechtkomen waarin ze de tijd vergeten. Ook de hoeveelheid geld die je uitgeeft, kan een risico zijn. Waarbij trouwens niet alle media dezelfde risico’s hebben. Het is super complex.’
Informatielijn Sinds 1 april heeft het Trimbos-instituut het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn. ‘Het eerste doel is kennis bundelen en nieuwe kennis opdoen. Op alle universiteiten wordt aan dit thema gewerkt, we zien elkaar op congressen. We gaan die kennis nu samenbrengen, net als de vragen die in de maatschappij leven. Het tweede doel is die kennis toepassen in de praktijk. Heel praktisch. Zo komt er volgend jaar een informatielijn. Daar kun je antwoord krijgen op vragen als: hoe voed ik mijn kind digitaal gezond op? En we gaan scholieren informatie geven voor het maken van profielwerkstukken.’ Het derde en wellicht belangrijkste doel van het expertisecentrum zit “in het verbinden”. Tuijnman: ‘We brengen alles bij elkaar. De kennis die beleidsmakers hebben, de kennis van wetenschappers, maar ook de kennis van bedrijven die de producten maken, coaches die worden ingezet, noem maar op.’
Beleidsambtenaar Het Expertisecentrum Digitalisering en Welzijn is net begonnen en wordt binnenkort gevolgd door een tweede expertisecentrum, specifiek op het gebied van gokken, maar verder met dezelfde doelstellingen. Iedere docent, beleidsambtenaar, journalist, maatschappelijk werker, jeugdwerker, arts of andere betrokkene kan er terecht. Tuijnman en haar collega’s delen hun kennis graag. ‘Digitale middelen zijn niet meer weg te denken uit ons leven,’ zegt Tuijnman. ‘Denk aan de afspraak met de huisarts. Vrijetijdsbesteding. Overal zit digitalisering in, van begin af aan. Dus je moet met dit thema beginnen vanaf het moment dat kinderen klein zijn. Vanaf 1 of 2 jaar is het belangrijk dat je kinderen leert om goed om te gaan met digitale media. Sommige ouders bereik je het beste op het consultatiebureau, anderen via de gewone media. Het kan ook via de kinderopvang of als kinderen naar school gaan. Waar het om gaat is dat kinderen van begin af aan weten hoe ze voor een gezonde balans kunnen zorgen van schermtijd en (heel belangrijk) niet-schermtijd.’
‘Een (digitale) kloof is er bij het overbrengen van kennis niet’
Digitale kloof Een (digitale) kloof? Die ziet Tuijnman niet bij het overbrengen van die o zo belangrijke kennis. Hoe ongeïnteresseerd of zelfs afwijzend sommige ouders ook overkomen, er is altijd een aanknopingspunt om een gesprek te beginnen over digitale vaardigheden van hun kind. Of het nou op het consultatiebureau, op school of bij het maatschappelijk werk is. ‘Met mensen die alleen maar “tegen” zijn, voeren we het gesprek over de voordelen van digitalisering,’ stelt Tuijnman. Andersom wijst ze de ouders die zeggen ‘laat dat kind nou gewoon’ juist op de nadelen: ‘Heb je weleens nagedacht over de invloed op slaap als een kind tot laat op een telefoon zit?’ ‘Elke ouder vindt iets belangrijk,’ weet de onderzoekster. ‘Waar het om gaat, is dat we het thema vinden wat zij belangrijk vinden, zodat we met iedereen in gesprek kunnen gaan over een gezond gebruik van digitale media.’ ◼
Deel dit artikel