Zorg voor elkaar brengt verbinding terug
Heerenveen geeft hulp aan kwetsbare gezinnen
Tekst Dave Schut Beeld Shutterstock
De gemeente Heerenveen doet mee aan zowel Buurtgezinnen als het Multi Expertise Team (MET). Beide initiatieven zijn erop gericht om kwetsbare gezinnen persoonlijke hulp te bieden.
Er zijn steeds meer jongeren die hulp nodig hebben
‘Het idee is om eerst te bedenken: hoe helpen we deze mensen verder?’
‘Het zijn twee losstaande projecten,’ zegt Madieke Wiegersma, programmamanager Sociaal Domein Fryslân, er voor de zekerheid bij. ‘Buurtgezinnen draait om de lichte hulpvragen, het MET is er voor complexe casuïstiek. Maar achter beide initiatieven zit dezelfde gedachte: we willen kwetsbare gezinnen helpen.’ Wiegersma is projectleider van het MET. ‘Het MET is een experiment in opdracht van de ministeries van Justitie en Veiligheid en Volksgezondheid, Welzijn en Sport, samen met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Ga nu eens kijken of we die hele keten van kind- en gezinsbescherming effectiever kunnen inrichten, luidt de opdracht. Transparanter. Met meer aandacht voor rechtsbescherming. En meer samenwerking.’
Bij elkaar aan tafel Het oude systeem werkt niet altijd even goed, aldus Wiegersma. ‘We zien dat sommige gezinnen vol met stress zitten. Is er sprake van onveiligheid, dan wordt zo’n gezin het systeem ingepompt. Dat begint bij Veilig Thuis, vervolgens is het gebiedsteam aan de beurt. De Raad voor de Kinderbescherming doet onderzoek en na uitspraak van een rechter wordt er een Gecertificeerde Instelling bij betrokken. Al deze partijen werken los van elkaar, met eigen systemen en ondersteuningsplannen. Die gezinnen moeten daar dus allemaal langs, terwijl ze al zoveel spanning ervaren. Vaak zien ze ook steeds een nieuw gezicht door wisseling van de wacht, zwangerschapsverlof of vertrek van personeel. We vragen dus nogal veel van deze gezinnen. Dat willen we beter organiseren.’ Het MET brengt al die partijen bij elkaar aan tafel. ‘Het gezin staat centraal en is ook onderdeel van het proces. Het zou mooi zijn als mensen weer wat vaker naar elkaar omkijken.’ Dat begint met een zogenoemd top 3-gesprek. ‘Alle partijen, dus ook het gezin, beoordelen gezamenlijk wat voor dit gezin de drie grootste zorgen zijn. Op basis daarvan wordt bepaald met welke zorgen als eerste aan de slag wordt gegaan.’
Proeftuin Door deze werkwijze worden andere vragen gesteld, zegt Wiegersma. ‘Stel dat er sprake is van delictgedrag bij een jongere in het gezin. Dan zou het lokale team, dus het gebiedsteam van de gemeente Heerenveen, in het MET samen kunnen optrekken met de jeugdreclassering. Hierdoor kan veel breder worden geanalyseerd. Is er misschien sprake van schulden? Zijn er ook zorgen om de andere kinderen? Hebben de ouders eventueel hulp nodig? Dat werkt veel beter dan het gewoon overlaten aan jeugdreclassering. Nu denkt het hele team mee, en dit gebeurt transparant naar het gezin.’ Gerrie Rozema, wethouder in de gemeente Heerenveen, met onder meer de portefeuille jeugd en onderwijs, is enthousiast. ‘Wat we van gezinnen horen, is dat ze het prettig vinden om slechts een keer hun verhaal te hoeven doen. Voorheen moesten ze dat wel acht keer uitleggen, aan al die verschillende partijen.’ Wiegersma knikt. ‘Een onafhankelijke partij doet onderzoek naar de ervaring, en die resultaten krijgen we pas aan het einde van de pilot, maar wat we nu al weten, is dat mensen het fijn vinden dat er echt naar ze wordt geluisterd. Die methode van samen aan tafel zitten werkt heel fijn. Eerst vertelt de vader wat volgens hem de zorgen zijn, dan de moeder, dan Veilig Thuis, en dan misschien de buurvrouw die ook is meegevraagd. Elke stemt telt.’ Het is een proeftuin, benadrukt Rozema. ‘Er gaan dingen goed en minder goed. Maar dat is niet erg. Als we het maar registreren en bespreekbaar maken. Daar leren we van. Tegen welke grenzen lopen we aan? Waar zit de schuring? Dat moeten we allemaal nog ontdekken. Dat is soms ingewikkeld voor de professionals die eraan meewerken. Die zijn natuurlijk gewend te werken volgens de richtlijnen van hun eigen organisatie. Het eist veel van ze. Ook dat moeten we blijven bespreken.’
‘Jeugdzorg en escalatie naar duurdere zorg zijn minder vaak nodig’
Sociale basis Het MET past binnen een grotere ambitie van de gemeente Heerenveen. Rozema: ‘Wij zijn bij Heerenveen – en binnen Friesland – bezig met wat wij noemen een sociale transitie. De sociale basis, kunnen we misschien beter zeggen. Het zou mooi zijn als mensen weer wat vaker naar elkaar omkijken. Dat als je ziek bent, dat dan de buurvrouw voor je kookt – dat idee. Buurtgezinnen sluit hier perfect op aan.’ Binnen dit project zijn er vraaggezinnen en steungezinnen, vertelt Rozema. ‘Een vraaggezin kan zich aanmelden bij een coördinator, of wordt aangemeld vanuit het consultatiebureau of de huisarts. Het vraaggezin komt vervolgens in contact met een steungezin, oftewel een gezin dat een ander gezin wil helpen. Deze ondersteuning kan op allerlei manieren. Bij een gezin waarin de voertaal geen Nederlands is, kan een kind hulp nodig hebben met het huiswerk. Het kind kan dan op woensdag- en vrijdagmiddag bij het steungezin langs om huiswerk te maken, om maar een voorbeeld te geven.’ In veel dorpsgemeenschappen gebeurt dit sowieso al, weet Rozema. ‘Maar niet overal. Soms moet je een beetje steun in de rug geven om zo’n gemeenschap te ontwikkelen. Niet meteen door een professional in een “witte jas” erop af te sturen, maar gewoon door gezinnen met elkaar in contact te brengen.’ Wie niet overtuigd raakt door het mooie ideaal, kan volgens Rozema de financiën bekijken. ‘Uit onderzoek blijkt dat op deze manier minder aan jeugdzorg hoeft te worden uitgegeven. Jeugdzorg wordt voorkomen, als het ware. Ook escalatie naar duurdere zorg neemt af.’ Rozema benadrukt de noodzaak. ‘Er zijn steeds meer jongeren die hulp nodig hebben. Dan kun je zeggen: dat ligt aan die jongeren, maar het kan ook aan de samenleving liggen: er is meer verbinding nodig. En dit project lijkt twee kanten op te werken. Ook steungezinnen zijn positief. Sommige zeggen zelfs: wij vinden dit zo mooi, wij willen pleeggezin worden. Nou, zo breng je die verbinding terug.’ ◼
Deel dit artikel