Gratis Dat dicht bij de mensen staan is iets wat we moeten vasthouden, zegt Van Eekelen. Nu de paniek van 2022 voorbij is, ligt de nadruk op luisteren naar wat mensen met een laag inkomen nodig hebben. ‘Kijk naar de energiecoaches en energiefixers. Zij gaan in steeds meer gemeenten op bezoek bij mensen thuis. Zo’n coach of fixer neemt met de bewoners plaats aan de keukentafel, overlegt over mogelijkheden om energie te besparen en zorgt voor kleine isolerende maatregelen. Zo ervaren de bewoners dat iemand echt komt luisteren en helpen. Het is gratis. De energiecoach kan soms ook helpen als iemand eenzaam is. Of in de schulden zit. Deze energiefixaanpak is de eerste ontzorgingsstap van de verduurzaming. Waarbij meteen duidelijk is dat het kunnen meekomen in de energietransitie veel meer vraagt dan dit.’ Die coaches zijn een deel van de oplossing, zegt Arjan Vliegenthart van het Nibud. Hij wijst erop dat zij vaak mensen bezoeken die toch al weinig energie gebruiken en nauwelijks mogelijkheden hebben om energie te besparen. ‘Dat blijkt ook uit een recent rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau,’ zegt hij. ‘Het grootste klimaatbewustzijn en de grootste vervuiling zit juist bij de mensen met hoge inkomens; grootgebruikers die bijvoorbeeld veel vliegen. Daar valt winst te behalen. Niet bij de laagste inkomens. Zij gebruiken de minste energie en dan ga je ze vertellen dat ze een tochtstrip moeten aanbrengen.’

Warmtepomp ‘Eigenlijk moet je zo’n huishouden “open” binnenstappen en niet uitgaan van je eigen denkwereld,’ vervolgt ze. Al luisterend kan een coach scepsis wegnemen en zelfs mensen die niet veel te besteden hebben, betrekken bij verduurzaming. ‘Als je uitgaat van het idee: we zetten er een mooie subsidie op, dan vragen mensen die wel aan, dan werkt dat niet. Veel mensen weten niet goed hoe ze hulp moeten aanvragen of durven dit niet. Ze zijn bang dat ze zo’n subsidie terug moeten betalen. Ze leven bij de dag. Waarom een warmtepomp aanschaffen voor een verre toekomst als je vandaag moet overleven?’ ‘Er is nog steeds een groep die het heel zwaar heeft,’ verduidelijkt ze. ‘De meest recente cijfers van CBS/TNO geven aan dat er nog steeds 600.000 Nederlanders in energiearmoede leven. Huishoudens zijn soms 20 procent van hun inkomen kwijt aan de energierekening; 20 procent! En dan moeten ook nog de zorgverzekering, woonlasten en boodschappen betaald worden.’ ‘De energietransitie is dan ook een sociale transitie,’ denkt Van Eekelen. ‘Aan de keukentafel kun je iemand meenemen: als je nu nadenkt over verduurzaming, heb je over een halfjaar minder zorgen.’