Vertrouwen Hoe zijn we in de huidige situatie beland? Pieck blikt terug: ‘In de jaren zestig is onder minister Klompé de bijstand ontstaan. Dat was het vangnet van een fatsoenlijk sociaal land voor mensen die dat nodig hadden. Het was sober, maar er mocht wel een bloemetje op tafel. De bijstand moest niet te hoog worden omdat dan de arbeidsprikkel ontbreekt, maar de bijstand is al jarenlang nauwelijks meegestegen met de inflatie. Het gevolg was dat er voor schrijnende situaties steeds meer regelingen op maat werden bedacht.’ ‘Doordat we het zo zorgvuldig mogelijk willen doen is het heel ingewikkeld geworden, met allemaal regelingen en potjes die de mensen soms niet kunnen vinden of die ze niet durven gebruiken omdat ze bang zijn dat ze het later moeten terugbetalen; denk aan de toeslagenaffaire. Bovendien is zo’n gecompliceerd systeem duur in uitvoering en controle.’ ‘Wij zeggen daarom: geef mensen gewoon geld, ze weten zelf heel goed waaraan ze het moeten uitgeven. Je bent dan ook af van de bejegening die mensen zo erg vinden; geef ze vertrouwen.’

Rust Het is een idee dat school begint te maken. Zo pleit het UWV ervoor om te lage uitkeringen automatisch, zonder dat mensen het hoeven aan te vragen (dus geen bureaucratische rompslomp), op te trekken tot het bestaansminimum. Argument daarvoor is vooral dat het mensen stress bespaart, zodat ze hun aandacht kunnen richten op het vinden van werk. Drie gemeenten – Amsterdam, Tilburg en Zaanstad – hebben de daad al bij het woord gevoegd. Zij doen mee met het initiatief van Kansfonds, een proef van 2 jaar waarin een groep mensen – gezinnen in de bijstand met kinderen – maandelijks 150 euro krijgt zonder voorwaarden. Om het effect daarvan te onderzoeken is er vanuit wetenschappelijk perspectief ook een vergelijkingsgroep geselecteerd die dat bedrag niet krijgt; beide groepen krijgen als ze aan het hele onderzoek meedoen 450 euro voor hun deelname. Ook de mensen die in de vergelijkingsgroep zitten en dus geen maandelijkse gift krijgen zijn over het algemeen positief over het onderzoek, merkt Pieck. ‘Ze vinden het goed dat hun stem wordt gehoord.’ De proef is een begin. ‘Mensen worden door alle regelingen afhankelijk gemaakt. Kansfonds steunde jarenlang projecten zoals de voedselbanken, maar het komt er in feite op neer dat je je alleen maar richt op de gevolgen van armoede. De echte oplossing is het aanpakken van de oorzaak: een gebrek aan geld. Door geld te geven ontstaat rust. Je kunt de huur betalen en je kunt vooruitkijken. Als mensen meer te besteden hebben neemt de stress af en krijgen ze meer vertrouwen in de toekomst. Dat is gebleken uit onderzoek in de Verenigde Staten, we kijken nu of dat in Nederland ook zo is. Door nu op proef gezinnen in drie gemeenten geld te geven jagen we ook de discussie over het armoedebeleid aan, het is een soort breekijzer om het op een andere manier over armoede te kunnen hebben.’