Over het lerend vermogen van overheden
Tekst Chantal Richter
Welke organisatie wordt de meest positieve overheidsorganisatie van 2023? Op dinsdag 16 januari weten we het: dan vindt de feestelijke bekendmaking plaats. Met een flinke dosis positiviteit is dit de tegenhanger van blue monday de dag ervoor. Mark Frequin: ‘Meedoen belangrijker dan winnen? Voor deze wedstrijd geldt: het is allebei belangrijk.’
Volgens Mark Frequin gaat het er uiteindelijk om of mensen op een positieve, professionele manier bediend worden door de overheid
‘Be good and tell it, anders blijft het onzichtbaar’
Frequin is voormalig topambtenaar, deed onderzoek naar publiek leiderschap in opdracht van de ABD en is juryvoorzitter van de verkiezing. Wanneer mag je jezelf volgens hem de meest positieve overheidsorganisatie noemen? Frequin: ‘Dat is aan de inwoners van Nederland om te bepalen. Zij weten het beste hoe een overheidsorganisatie opereert. Daarom kunnen inwoners vanaf half december stemmen op hun favoriet. Enorm belangrijk: het geeft de overheidsorganisaties een gezicht.’
De overheid bestaat niet Frequin: ‘We hoorden tijdens de politieke campagne in november weer regelmatig dat de overheid het niet goed doet. Alsof de overheid een geheel is; dat is helemaal niet waar! De overheid bestaat uit allerlei organisaties en onderdelen waar ontzettend veel mensen werken. Mensen die trots zijn op hun werk, en terecht. Want er gaat gelukkig heel veel goed.’ ‘Dat mag niet uit het zicht blijven,’ zegt Frequin. ‘Via deze verkiezing geven we daar positieve aandacht aan. Aan al die mensen die een bijdrage leveren aan maatschappelijke vraagstukken, van de politieagent tot de examinator van het CBR. Het laat zien waarom het zo interessant is om bij de overheid te werken. Zoals in de nieuwe ambtseed staat: je doet het voor de samenleving. Daarom werkt deze verkiezing ook als een uitnodiging: je hebt zelf te vertellen welke goede dingen je doet. Be good and tell it, anders blijft het onzichtbaar.’
Inquisistiedemocratie Frequin: ‘Deze prijs is nodig om te laten zien waar het goed gaat want je inspireert er anderen mee.’ Hij vindt dat het fenomeen inquisitiedemocratie het lerend vermogen in overheidsorganisaties ondermijnt. ‘De ongenadige ondervragingen en afrekencultuur ontmoedigen overheidsorganisaties om openlijk te erkennen dat ze iets fout hebben gedaan. Of om zich kwetsbaar op te stellen, door bijvoorbeeld te zeggen: ik weet het nog niet. Het is toch bizar dat dit in het privédomein een volstrekt normale uitdrukking is, maar dat we in een kramp schieten als het zich in het publieke domein voordoet?’ Frequin maakt een vergelijking met het bedrijfsleven. ‘Daar is het veel gebruikelijker om meteen te acteren na de ontdekking van een fout. Zijn er glasscherven terechtgekomen in een partij pindakaas? Alle potten in de supermarkt worden direct teruggehaald. Wat de overheid in zo’n situatie zou doen, is een onderzoek instellen om uit te zoeken hoe het heeft kunnen gebeuren. Met het gevaar dat dingen uit de klauwen lopen. Met deze verkiezing hopen we overheidsorganisaties aan te moedigen hun lerend vermogen te ontwikkelen.’
Genomineerden Frequin: ‘We zijn enthousiast over de positieve dingen die gebeuren en daar willen we het over hebben. De genomineerde overheidsorganisaties krijgen een podium.’ Die genomineerden zijn heel divers: gemeenten, uitvoeringsorganisaties of een onderdeel daarvan. ‘Een kleurrijke fruitmand die recht doet aan de mooie breedte van de overheid. Met in feite onvergelijkbare stuks fruit, maar dat is prima.’ Hij ziet dat inwoners bij de overheid al snel denken aan een gemeentelijke overheid of aan het loket van een uitvoeringsorganisatie. ‘Niet voor niets kwam WerkSaam Westfriesland vorig jaar als winnaar uit de bus bij de de verkiezing Beste Overheidsorganisatie van het Jaar 2022. Deze sociale werkvoorziening praat niet over maar met de mensen. Knap hoe ze daarin de menselijke maat weten te vinden en verbinding leggen met samenwerkingspartners.’ Volgens Frequin gaat het er uiteindelijk om of mensen op een positieve, professionele manier bediend worden door de overheid. Dat het IT-systeem werkt en dat registraties kloppen. ‘Als je bij de notaris zit, weet je dankzij het gedegen werk van het Kadaster dat de registratie van je huis op orde is. We zien dit jaar op de longlist ook het CPB die in de wereld enorme faam geniet vanwege hun vermogen om economische voorspellingen te berekenen. De lijst van genomineerden bevat ook activiteiten op gemeentelijk niveau. Zoals de Kredietbank in Tilburg, die zorgt dat mensen niet met schulden blijven zitten maar ze een kans geven.’ Wat typeert deze voorbeelden? Frequin: ‘Het zijn antwoorden op vraagstukken in de samenleving. Dat maakt het werk van deze overheidsorganisaties relevant. Kijk naar het rekmanifest van Diemen, waarmee die gemeente op zoek gaat naar speelruimte en flexibiliteit. De burger is ermee geholpen als de boel op orde is.’ Onder voorzitterschap van Frequin brengt de jury de lijst genomineerden terug naar een shortlist waarop gestemd kan worden.
‘We willen het over de positieve dingen hebben’
Verbinding met medewerkers Frequin: ‘Bij het samenstellen van de shortlist is de verbinding met de medewerkers ook een belangrijke invalshoek. Dat doen overheidsorganisaties door tegenspraak te waarderen en medewerkers ruimte te geven zich te ontwikkelen. Leiderschap zit in daden.’ Frequin raadt de top van een organisatie aan om de eigen invloed op cultuur en gedrag niet te onderschatten. ‘Ik zeg weleens gekscherend dat een organisatieleiding maar twee dingen hoeft te doen. Als er klappen worden uitgedeeld, moet je voor de mensen staan. Als er een compliment wordt uitgedeeld, moet je achter de mensen staan.’ De winnaar van de verkiezing van de meest positieve overheidsorganisatie van 2023 wordt op dinsdag 16 januari bekendgemaakt op de Big Improvement Day (BID) in het AFAS Circustheater Scheveningen. BID kiest bewust voor een mix van bedrijfsleven en overheid, en vliegt daar interessante sprekers voor in, nationaal en internationaal. ‘Wij geloven dat verfrissende ideeën ontstaan wanneer mensen uit verschillende sectoren met elkaar in contact worden gebracht.’ ◼
Meer info: https://bigimprovementday.org/.
Deel dit artikel