Nyenrode
Toekomst van publiek leiderschap
Tekst Nyenrode Beeld Nyenrode
In een tijdperk waarin ambtenaren steeds vaker hun stem laten horen, rijst de vraag hoe hun rol zich aanpast aan de veranderende wereld om hen heen. De rol van de traditionele ambtenaar, ooit het toonbeeld van discretie en terughoudendheid, verschuift naar een assertievere rol die aansluit bij de complexe realiteit van vandaag. Deze verandering brengt ons bij de vraag: hoe definiëren we de ‘moderne ambtenaar’ in het licht van de uitdagingen van nu? De Modulair Executive MBA in Public & Private van Nyenrode Business Universiteit, die ontwikkeling op gebied van onder andere waardegedreven leiderschap, strategie en samenwerking binnen de dynamische publieke & private sector bevordert, stelt deze vraag aan drie docenten en een deelnemer van de opleiding.
Jaap Schaveling
Prof. Jaap Schaveling, hoogleraar Samenwerken & Leiderschap, reflecteert op de stelling dat moderne publieke leiders assertiviteit moeten cultiveren. Schaveling waarschuwt voor simplificatie: ‘Dit soort one-liner-stellingen zijn veel te algemeen en stimuleren, hoe goed bedoeld ook, polarisatie in de samenleving. Hannah Arendt schreef al dat samenleven zich kenmerkt door onomkeerbaarheid, onvoorspelbaarheid, onbeheersbaarheid en onbepaaldheid.’ Hij benadrukt de noodzaak van meer nuance en pleit voor de ontwikkeling van ‘persoonlijk en systemisch meesterschap’. ‘Systemisch meesterschap geeft meer zicht op functionele en disfunctionele patronen in het samenwerken met anderen. Je wordt meer bewust van de relaties tussen de onderdelen en wat jouw eigen invloed daarop is (geweest). Persoonlijk meesterschap helpt je om in dit moment iets anders te doen en zo de dynamiek (mogelijk) te veranderen en het patroon (misschien) te doorbreken. Soms betekent dat niks doen. Persoonlijk meesterschap gaat over zelfbewustzijn.’
Edgar Karssing
Dr. Edgar Karssing, kerndocent Markt, recht en ethiek, reageert op de stelling dat een assertieve ambtelijke houding noodzakelijk is om de ethische grenzen van markt en recht te bewaken in een steeds complexere publieke sector . ‘Niemand is onfeilbaar, iedereen heeft blinde vlekken. Besluitvormingsprocessen kennen een eigen dynamiek, die niet vanzelfsprekend bijdraagt aan de bescherming van (rechtstatelijke) waarden die centraal zouden moeten staan in het openbaar bestuur. Dan zijn ambtenaren nodig die hun mond open doen, die de moed hebben een tegengeluid te laten horen. Ook als het spannend wordt. Maar deze opdracht mag niet alleen bij individuen worden gelegd,’ stelt Karssing. Hij benadrukt het belang van een veilige omgeving voor ambtenaren om hun mening te uiten: 'Overheidsorganisaties moeten zorgen voor psychologische veiligheid, voor een klimaat waarin mensen onbekommerd hun mening kunnen geven zonder angst voor repercussies. Zij moeten de omstandigheden creëren waarin het ongemak van een assertieve ambtelijke houding minimaal is. Opdat met elkaar ethische grenzen worden bewaakt. Dit is een opdracht voor het (hogere) management.’
Jeroen van der Velden
Jeroen van der Velden, universitair hoofddocent Strategy Alignment en directeur van het Nyenrode Faculty Exepertisecenter Strategy, Organization & Leadership: ‘In een tijdperk waar ambtenaren meer uitgesproken zijn, is het essentieel dat zij vraagstukken in hun complexiteit kunnen beschouwen door meervoudig te kijken en dit weten te vertalen naar integrale beleidsvorming.’
Ron van Beusekom
Ron van Beusekom, CIO ERTMS bij het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en deelnemer van de Modulair Executive MBA in Public & Private reflecteert op de stelling dat assertieve ambtenaren cruciaal zijn voor effectieve verandermanagentprocessen, omdat ze essentiële inzichten bieden die anders ongehoord zouden blijven. ‘In mijn rol als ambtenaar ervaar ik dagelijks hoe belangrijk het is om je uit te spreken, zelfs in situaties waar het uitdagend kan zijn, zoals tegenover collega’s of de minister. Het gaat hier niet alleen om het uiten van een mening, maar om het bijdragen aan een groter geheel, het blootleggen van kwesties die anders onopgemerkt zouden blijven. De kunst is om dit te doen op een moment en manier die respect toont voor de verhoudingen en tegelijkertijd de essentiële inzichten naar voren brengt. Het creëren van een veilige omgeving waarin open dialoog mogelijk is, is hierbij fundamenteel. Dit stimuleert niet alleen constructieve discussies, maar versterkt ook het vertrouwen en respect binnen de organisatie, wat essentieel is voor het slagen van veranderingen. Assertiviteit is dus meer dan alleen je stem laten horen; het is een sleutel tot effectieve verandering en innovatie binnen de overheid. Dit is niet overal vanzelfsprekend, hierin is nog best wel wat werk te doen! ◼
Deel dit artikel