Bram Ruiter is eigenaar van de start-up B Methodology, die hij heeft opgericht om onderzoek te doen met de methode Q methodology. Zo onderzoekt hij het handelingsperspectief bij participatie, samen met George Wurpel van MSG Sustainable Strategies, adviesbureau op het gebied van energie en klimaat. MSG ondersteunt de gemeente Zeewolde bij het maken van een gedragen en onderbouwde transitievisie. Binnen dit project stelt Ruiter met behulp van Q methodology op een bijzondere manier vragen aan de inwoners.

Uitingen van zorg Q methodology is een manier om meningen en subjectiviteit te onderzoeken en die vervolgens objectief te analyseren. Ruiter legt uit hoe het werkt: ‘Je verzamelt emotionele, misschien op het oog irrationele uitspraken die mensen doen, bijvoorbeeld op bewonersbijeenkomsten over de energietransitie. Denk aan een opmerking als: politici weten zelf niet wat ze willen. Dergelijke emotionele uitspraken worden niet bruikbaar gevonden en krijgen daardoor geen plaats in het discours, terwijl ze wel belangrijk zijn als uitingen van de zorgen van bewoners. Ook kunnen ze wijzen op aspecten die onderbelicht zijn gebleven in het traject. We tekenen dergelijke quotes op en leggen er een aantal – een stuk of 25 – voor aan de mensen. Zij moeten ze rangschikken van +4 “helemaal mee eens” tot -4 “helemaal mee oneens”, maar ze mogen het maar met een uitspraak helemaal eens of oneens zijn, ze moeten prioriteren. Wij kunnen uit dat sorteerpatroon de manier van denken van de mensen afleiden.’ Het voordeel van deze methode is dat er maar weinig deelnemers nodig zijn, patronen en overeenkomsten tussen mensen zijn al snel zichtbaar. Ruiter: ‘We doen dit onderzoek nu in Zeewolde, waar de gemeente een wijk aardgasvrij wil maken en daarvoor bewonersavonden organiseert. We hebben de aanwezigen benaderd en hebben 35 reacties verzameld; dat is voldoende voor een goede uitkomst.’

Delen ‘Je ziet wat de manier van denken is door de statements die de hoogste negatieve of positieve uitkomst hebben,’ zegt Ruiter. ‘Op basis van de patronen in de data kunnen we hypotheses opstellen over de verschillende manieren van denken, en zo verschillende narratieven formuleren. Bij het opstellen van die hypotheses zijn intuïtie en empathie nodig, die zijn gebaseerd op de kennis die we als professionals hebben. Er is daardoor sprake van een zekere subjectiviteit. Q methodology bestaat al lang, maar door die subjectiviteit is de methode in de wetenschap lange tijd kritisch beschouwd. Nu we met steeds complexere problemen te maken krijgen, bewijst de methode zijn nut om inzicht te krijgen in manieren van denken.’ De methode is belangrijk voor zowel bewoners als beleidsmakers. Het helpt bewoners om hun opvattingen beter te verwoorden en de gesprekken beter te structureren. Ze blijven daardoor betrokken bij het proces en vallen niet over de rand. Beleidsmakers krijgen daardoor beter inzicht aan wat er leeft aan opvattingen en kunnen betere keuzes maken, in dit geval bij het verduurzamen van de woningen. Ruiter: ‘Deze methode is niet bedoeld om weerstand weg te moffelen, het gaat er juist om die weerstand goed onder woorden te brengen en mensen bij het proces te houden, dat daardoor meer legitimiteit krijgt.’ Het is de bedoeling om de kennis die met het onderzoek wordt opgedaan te delen met een webinar en een essay.