Burgerparticipatie in Vijfheerenlanden
Elke kern is anders
Tekst Bas Nieuwenhuijsen Beeld Gemeente Vijfheerenlanden
De inwoners centraal stellen, wijk- en dorpsgericht werken en de verschillen tussen de afzonderlijke delen van de gemeente erkennen en waarderen en van daaruit tot maatwerk komen is essentieel voor inwonersparticipatie in de gemeente Vijfheerenlanden. ‘En blijf participatie bespreekbaar maken in je organisatie,’ aldus wethouder Joop van Montfoort.
Vijfheerenlanden heeft voor het eerst een inwonersberaad georganiseerd met een groep van 80 mensen uit alle geledingen van de samenleving
‘Iemand die in Ameide woont, voelt zich inwoner van Ameide, niet van Vijfheerenlanden’
Vijfheerenlanden is een relatief jonge gemeente in het zuiden van de provincie Utrecht die in 2019 is ontstaan na een fusie tussen Leerdam, Vianen en Zederik. De gemeente telt 16 dorpen en wijken. Die hebben allemaal zo hun eigen kenmerken, weet Van Montfoort, die het wijk- en dorpsgericht werken in zijn portefeuille heeft. ‘Iemand die in Ameide woont, voelt zich inwoner van Ameide, niet van Vijfheerenlanden. Elke kern is anders.’ ‘Die verscheidenheid moet je erkennen en waarderen,’ vult Indira Scholtmeijer aan, strategisch communicatieadviseur bij de gemeente. ‘Toen we een Omgevingsvisie opstelden, zijn we overal langsgegaan en hebben we onderzocht wat Ameide nou Ameide maakt enzovoort. Dit zit in bijvoorbeeld de ligging, de mensen die er wonen, het gevoel dat zij erbij hebben. Zo hebben we een duidelijk beeld gekregen van elke kern.’
Maatwerk Dat is nodig om maatwerk te kunnen leveren. Van Montfoort: ‘Maatwerk is noodzakelijk, juist vanwege die verschillen. Dat levert voor bijvoorbeeld een Omgevingsvisie een goed draagvlak op. Ik ben van huis uit verkeerskundige en heb jaren als ambtenaar gewerkt. Stel dat je ergens een straat moet herinrichten. Dan kun je met een tekening van een ingenieursbureau komen en tegen de mensen die in die straat wonen zeggen: kijk, dit is de tekening en dit gaan we doen. Maar je kunt beter gebruikmaken van hun kennis. Dus ging ik naar ze toe met een tekening van de bestaande situatie en vroeg wat er volgens hen goed was en wat er beter kon. Vervolgens komt er dan een tekening van een ingenieursbureau waarmee je kunt laten zien wat je gaat doen en hoe er rekening is gehouden met de opmerkingen.’ ‘Het belangrijkste punt is dat je de inwoners centraal stelt,’ zegt Van Montfoort. ‘Wij stellen ons dus faciliterend op. We doen dat wel binnen bepaalde kaders. Maar binnen die kaders geven we inwoners vertrouwen en laten we zo veel mogelijk los.’ Dat kan om grote en kleine zaken gaan, geeft Scholtmeijer aan. ‘Bewonersinitiatieven kunnen bijvoorbeeld draaien om een straatbarbecue of een andere activiteit. We hebben in de gemeente tal van verenigingen en stichtingen, groepen die heel actief zijn.’ Van Montfoort: ‘We hebben een aparte pot van een miljoen euro voor goede ideeën, zoals een opknapbeurt in een straat of het aanleggen van geveltuintjes. Daar kunnen initiatiefnemers een beroep op doen. Voorwaarde is wel dat bewoners zelf actief meedoen, het is niet de bedoeling dat ze met een idee komen en het verder allemaal aan de gemeente overlaten.’
Zichtbaarheid Voor het betrekken van inwoners bij beleid of het faciliteren van initiatieven vanuit de samenleving is goede communicatie vanzelfsprekend belangrijk. ‘En je moet zichtbaar en benaderbaar zijn,’ zegt Van Montfoort. ‘Daarom hebben we de wijken en dorpen verdeeld over de wethouders, ik ben bijvoorbeeld kernwethouder voor Leerdam. Elke dinsdag vergaderen we op locatie. Vijfheerenlanden heeft ruim 60.000 inwoners. Toen de gemeente werd gevormd, waren er zorgen over dat het bestuur op afstand van de inwoners kwam te staan. Wij proberen zo dicht mogelijk bij de mensen te blijven, dat contact is echt een speerpunt van ons beleid.’ Hoe belangrijk dat is, bleek volgens Van Montfoort bijvoorbeeld toen er asielzoekers opgevangen moesten worden in Lexmond. ‘We zijn met de mensen daar in gesprek gegaan, er was veel weerstand. Wij vroegen wat er nodig was om het onbehagen te verminderen. Na afloop waren er nog steeds mensen die liever geen asielzoekersopvang in Lexmond hadden gezien, maar dat we steeds bleven praten met elkaar en onze afspraken nakwamen werd wel gewaardeerd.’ Scholtmeijer vult aan: ‘Jullie waren ook steeds goed bereikbaar. Dat helpt.’ Dat geldt niet alleen voor de wethouders, maar ook voor ambtenaren. Ook zij zijn in alle delen van Vijfheerenlanden zichtbaar aanwezig. ‘Wij hebben een aantal ambtenaren aangewezen als wijkambassadeurs,’ vertelt Van Montfoort. ‘Zij staan in direct contact met de wijken en dorpen.’
‘Gaan we op de markt staan, een spreekuur houden of organiseren we een enquête?’
Inwonersberaad Vijfheerenlanden betrekt inwoners ook actief bij beleidsvraagstukken. Van Montfoort: ‘We gaan bijvoorbeeld flyeren om mensen op te roepen met hun ideeën naar de wijkambassadeur te komen. En nieuw is ons Inwonersberaad, een representatief panel dat zich richt op een onderwerp. We hebben dat net voor het eerst gedaan: een inwonersberaad met een groep van 80 mensen uit alle geledingen van de samenleving hier. Het ging over een pittig onderwerp, de dorpshuizen (sociale ontmoetingsplaatsen). Daarvoor willen we een nieuw beleid maken, dus hebben we het panel gevraagd waar behoefte aan bestaat. Het Inwonersberaad heeft daar goed over nagedacht en ons adviezen gegeven. Die nemen we over.’ ‘Dan laat je zien dat je echt doet wat je zegt,’ merkt Scholtmeijer op. ‘Het Inwonersberaad was een grote wens van ons. Je moet wel goed bedenken hoe je de juiste vragen formuleert, welke aanpak je kiest, hoe het met het draagvlak zit. We hebben ook een brievenselectie gedaan, en uiteindelijk is daar nu dus een groep van 80 mensen uit gekomen, specifiek voor dit onderwerp.’ Een voorbeeld van maatwerk, zoals ze er meer kan noemen. ‘Bij participatie kijken we altijd wie we in het team nodig hebben en hoe we het organiseren: gaan we op de markt staan, een spreekuur houden of organiseren we een enquête of bijeenkomst?’
Loslaten Participatie heeft ook lastige kanten, erkennen ze. Scholtmeijer: ‘Iets loslaten is niet makkelijk. Maar in plaats van een oordeel vellen of meteen met oplossingen komen, is het beter om nieuwsgierig te zijn en vragen te blijven stellen.’ Van Montfoort: ‘Soms moet je gewoon een besluit nemen, als er bijvoorbeeld crisisnoodopvang nodig is. Dat wringt dan met ons streven de inwoners centraal te stellen.’ Dat neemt niet weg dat ze zich hard blijven maken voor participatie. ‘We hebben in september een dag voor de ambtenaren over het wijk- en dorpsgericht werken,’ vertelt Van Montfoort, ‘met workshops en andere activiteiten om dit weer even onder de aandacht te brengen. Uiteindelijk willen we dat alle ambtenaren "ambassadeur" worden. Je moet dit onderwerp bespreekbaar blijven maken in je organisatie.’ Ook Scholtmeijer is overtuigd voorstander van participatie. ‘Vroeger hield je een informatieavond waarop mensen te horen kregen wat er ging gebeuren en dat was het. Nu vragen we ze eerst waar zij behoefte aan hebben en gaan dan pas beleid ontwikkelen.’ Van Montfoort heeft nog wel een wens: ‘het right to challenge, waarbij inwoners zeggen dat ze iets beter kunnen dan wij, groenonderhoud bijvoorbeeld. Hebben we hier nog niet gehad.’ ◼
Deel dit artikel