Burgerparticipatie in Valkenswaard
Van meet af aan samenwerken met betrokken ondernemers
Tekst Bas Nieuwenhuijsen Beeld Burobol
Het begon met een brief van een winkeliersvereniging die een winkelcentrum wilde opknappen. Voor de gemeente Valkenswaard een kans om een pilotproject op het gebied van burgerparticipatie op te zetten. Samen met de winkeliers.
Het ontwerp voor winkelcentrum De Belleman
‘Inwoners willen meer betrokken worden, dus dat moeten we organiseren’
‘De burger is mondiger geworden en wil meer betrokken worden, dus dat moeten we organiseren,’ vat Tom Vermue, projectleider van de gemeente Valkenswaard, het proces samen. Het klinkt eenvoudig, zoals hij het formuleert, maar er was best een verandering van de ambtelijke werkwijze voor nodig. ‘We hebben de winkeliers van begin af aan bij het hele proces betrokken, dat was nieuw voor ons.’ Het project, dat werd begeleid door ingenieursbureau RA+ en werd uitgevoerd door een lokale aannemer, betrof de renovatie van winkelcentrum De Belleman in Dommelen, een dorp dat tot de gemeente Valkenswaard behoort. Vermue: ‘We zijn eerst gaan praten met de winkeliers, ze hadden een lijstje met actiepunten die ze gerealiseerd wilden zien. Vanuit de gemeente zijn kaders gesteld waarbinnen het project kon worden uitgevoerd. Dat ging bijvoorbeeld om het geld, maar ook om de parkeergelegenheid bij het winkelcentrum, we wilden het aantal parkeerplaatsen niet verkleinen. Verder moest het project binnen het bestaande bestemmingsplan passen, anders moet je tijdrovende procedures doorlopen. Klimaatadaptatie was ook een punt: we wilden niet alles verharden en we wilden meer groen om bijvoorbeeld hittestress in de zomer tegen te gaan. Daarnaast wilden we een aantal punten die burgers aandroegen meenemen. Er is bij het winkelcentrum bijvoorbeeld een pinautomaat, die tot overlast leidt: gebruikers zetten hun auto zo neer dat ze een straat blokkeren.’
Gezamenlijk projectteam ‘Vervolgens hebben we bekeken welke disciplines dat binnen de gemeente raakte,’ vervolgt Vermue, ‘en hebben we van al die afdelingen mensen in het projectteam gehaald. Daarin zaten vanaf het begin ook de ondernemers. We hadden tijdens het proces een volledig open agenda, alles kon worden besproken, inclusief onderwerpen zoals de begroting. De ondernemers gaven soms aan dat ze dachten dat zij bepaalde dingen goedkoper konden oplossen. Prima, kom maar met een voorstel en als dat inderdaad minder geld kost, doen we dat. Dat viel overigens in de praktijk nog weleens tegen, doordat de gemeente een btw-voordeel heeft. Maar we vormden dus wel een team en dat voelde ook zo.’ ‘Communicatie is daarin natuurlijk essentieel,’ zegt Vermue. ‘Maar door de winkeliers er vanaf het begin bij te betrekken, ontstond er veel onderling vertrouwen. Er was over en weer begrip voor elkaars problemen, iedereen had zicht op het hele proces en de ondernemers merkten dat hun punten echt werden opgepakt. Zo ontstond een nieuwe dynamiek, met groot enthousiasme en betrokkenheid binnen het team.’
Uitdagingen Dat wil niet zeggen dat alles voortdurend op rolletjes liep, zegt Vermue erbij. ‘De gemeente en de winkeliers hadden hun eigen uitdagingen. Ondernemers kunnen snel beslissen en een plan uitvoeren, de gemeente moet daarvoor allerlei processen doorlopen. Dat was voor de ondernemers wennen.’ ‘Voor de gemeente rees onder meer de vraag hoe de financiële kant zou lopen. Als je de winkeliers een zak geld geeft om te besteden, verlies je de btw-compensatie. Daarom was het beter om ze binnen kaders keuzes te laten maken en dat proces te begeleiden. De begroting bleek daarnaast niet toereikend om alles in een keer uit te voeren. We hebben toen gezamenlijk bekeken wat er kon worden uitgesteld, om binnen de financiële grenzen te blijven. Dat is goed gelukt.’
‘Benut de kennis van de burgers en geef hun eigenaarschap in het proces’
Grote verbouwing De ondernemers in De Belleman pakten zelf hun eigen vastgoed aan, de gemeente de openbare ruimte. Ard van de Huijgevoort, voorzitter van de betrokken winkeliersvereniging en exploitant van een supermarkt in het winkelcentrum, somt op wat er allemaal is gedaan. ‘De hele look-and-feel is veranderd, een deel van de riolering is vernieuwd, de verlichting, de parkeerplekken, het straatmeubilair enzovoort, kortom een toch wel ingrijpende verbouwing. En tijdens het werk bleef het winkelcentrum open en bereikbaar, doordat het project gefaseerd is uitgevoerd.’ Dat het werk werd uitgevoerd tijdens de coronapandemie, kwam daarbij toevallig goed uit. ‘Er kwamen daardoor toch minder klanten in de winkels.’
Regie Over de samenwerking is Van de Huijgevoort lovend. ‘De gemeente heeft haar rol goed opgepakt en Tom Vermue had als projectleider de regie uitstekend in handen. Het was een heel nauwe samenwerking tussen de gemeente, wij als ondernemers en de lokale aannemer, een prima drieluik. Communicatie is daarbij inderdaad heel belangrijk. Dat ging goed, we snapten elkaars problematiek. Heel belangrijk was verder dat de gemeente altijd bereikbaar was. Het vooroordeel bestond dat de gemeente stroperig werkt, dat de processen erg bureaucratisch zijn en over veel schijven lopen. Dat is helemaal niet zo. Binnen het team was er echt een klik. Er werd ook proactief gewerkt, bijvoorbeeld door niet te wachten op klachten uit de omgeving, maar bij de mensen langs te gaan om uit te leggen wat er ging gebeuren. Dat werkte heel goed.’
Denk lokaal Van de Huijgevoort denkt dat andere gemeenten wel wat kunnen leren van de aanpak in Valkenswaard. ‘Denk lokaal, ga bijvoorbeeld in zee met een plaatselijke aannemer. En zorg dat mensen al in een vroeg stadium erbij betrokken zijn, want er niets zo frustrerend als iets van bovenaf opgelegd krijgen zonder dat je in plannen wordt gekend.’ Ook Vermue heeft tips voor andere gemeenten. ‘Benut de kennis van de burgers en geef ze eigenaarschap in het proces. Dan hoef je als gemeente niet steeds uit te leggen wat de plannen zijn, maar krijg je een gesprek daarover. Blijf vervolgens met elkaar in gesprek, pas je plannen eventueel aan en neem burgers serieus. Je doet het allemaal voor hun leefomgeving. We doen andere projecten nu op dezelfde manier, met brede participatie. De winkeliers van De Belleman vonden bijvoorbeeld dat ook de sporthal die naast het winkelcentrum ligt moet worden opgeknapt. Gaan we doen.’ ◼
Deel dit artikel