VAN ONZE KENNISPARTNER | Nyenrode Business Universiteit
Tekst Rutger van den Dikkenberg Beeld Jaël Hoekstra
Publiek-private samenwerking nodig bij maatschappelijke vraagstukken
De afwikkeling van de toeslagenaffaire laat zien dat de overheid het bedrijfsleven en andere private organisaties nodig heeft om grote maatschappelijke vraagstukken op te lossen. Dat zeggen Maurits Sanders en Ronald Pieters, als docent en deelnemer verbonden aan Nyenrode Business Universiteit. Zij ontwikkelden een visie op een gezamenlijk publiek-privaat loket waarin overheid, financiële instellingen en maatschappelijke organisaties rondom de burger samenwerken.
Volgens Maurits Sanders (l.) en Ronald Pieters kijkt men bij de overheid vanuit zijn eigen taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden naar de praktijk
De samenleving wordt complexer, ziet Maurits Sanders. Naast eigenaar van adviesbureau PPS Construct is hij kerndocent van de Modulair Executive MBA-module Private Publieke Samenwerkingen bij Nyenrode Business Universiteit. Al ruim 20 jaar doet hij onderzoek naar de samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven. De overheid, ziet hij, kan maatschappelijke veranderingen amper bijbenen. ‘De toenemende complexiteit van maatschappelijke problemen en de zware verkokering zitten het vermogen om deze op te lossen stevig in de weg.’ Nederland staat daarom voor een grote herordening van de manier waarop maatschappelijke problemen worden aangepakt, stelt hij. Die kunnen alleen nog maar worden opgelost als overheden, bedrijfsleven en maatschappelijke partners de handen ineenslaan.
Samenwerking zoeken Publiek-private samenwerking richt zich van oudsher vooral op het ruimtelijk domein, maar is inmiddels ook op andere beleidsterreinen, zoals veiligheid of gezondheid, een beproefde organisatievorm. Het zijn domeinen die traditioneel worden gezien als een kerntaak van de overheid, beaamt Sanders. ‘Maar we zien dat die taken onder druk komen te staan. De veiligheidsdiensten hebben bijvoorbeeld onvoldoende kennis in huis om AI of cybercrime goed te begrijpen. Op het moment dat je vraagstukken niet kunt doorgronden of niet de capaciteit hebt om ze volledig aan te pakken, dan kun je niet uitsluitend binnen de muren van de overheid blijven opereren. Dan moet je de samenwerking zoeken.’
Servicegerichtheid Ronald Pieters heeft jarenlange ervaring in de bankwereld, waar hij werkte als directeur retail & advies. Net als andere bedrijfstakken worstelen ook banken met de vraag hoe je in een wereld die in toenemende mate digitaliseert, oog kunt houden voor persoonlijke contact. Niet het proces, maar de relatie moet leidend zijn, zegt Pieters. ‘De klant heeft één vaste adviseur die hem of haar goed kent. De adviseur is het vaste aanspreekpunt voor alle financiële vragen en betrekt bij complexere situaties de juiste specialisten, zonder de klant van het kastje naar de muur te sturen. Elkaar kennen vormt de basis voor het vertrouwen dat cruciaal is om mensen werkelijk te helpen.’ Waarom lukt het de overheid niet om inwoners op deze manier te helpen? En hoe kan het bedrijfsleven helpen? Die vragen vormden voor Pieters de reden om zich bij Nyenrode te verdiepen in publiek-private samenwerking. Zijn conclusie: publiek-private samenwerking is een randvoorwaarde om iedereen te helpen die met toeslagen te maken heeft. ‘We willen vooral lessen trekken voor de hele samenleving,’ benadrukt Pieters. ‘Denk alleen al aan de ruim 6 miljoen huishoudens die met een toeslag te maken hebben. Als we voor hen eenvoud, overzicht en menselijk contact kunnen waarborgen, maken we het systeem rechtvaardiger en toekomstbestendiger.’
Loket Met Sanders werkte hij een initiatief uit waarin gedupeerden bij één loket terechtkunnen voor al hun vragen en zorgen, zoals bij de bank. Achter dat loket werken overheden, financiële instellingen en maatschappelijke partners samen om tot een oplossing te komen. Want samen hebben ze alle kennis en informatie om gedupeerden te helpen. De gedupeerden hoeven daardoor niet zelf hun weg te vinden in de wirwar van instanties, regels en procedures. Mits goed uitgevoerd, leidt het ene loket ertoe dat gedupeerden uiteindelijk weer perspectief krijgen. Pieters: ‘Dan heb je een stevige basis om mensen echt te helpen.’ Voor zijn onderzoek keek Pieters onder meer naar België. ‘De overheid hanteert daar de stelling dat de burger de overheid niet hoeft te begrijpen om geholpen te worden’, zegt hij. ‘Van dat uitgangspunt kunnen we in Nederland wat van leren.’ Publiek-private samenwerking is voor dit initiatief cruciaal, zegt Pieters. Het rijk kan wat opsteken van het bedrijfsleven, zag hij tijdens zijn onderzoek. De overheid is nog altijd georganiseerd in ‘geharnaste silo’s’, concludeert hij verbaasd. ‘Daardoor is iedereen alleen gericht op datgene waar ze op beoordeeld worden. Niemand heeft echter het overzicht.’
Pilot in 2026 ‘We zien dat bij een dossier heel veel verschillende bestuurslagen en organisaties namens de overheid besluiten nemen,’ vult Sanders aan. ‘Iedereen kijkt vanuit zijn eigen taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden naar de praktijk. Maar als die kokers niet ontsloten worden, dan gaat het mis. En dat zien we ook gebeuren in de toeslagenaffaire. Hoe mooi is het dan dat we hier nu een oplossing voor gevonden hebben?’ ‘Dit is voor mij de kern van deze onderwijsmodule,’ vervolgt Sanders. ‘We zien de bevlogenheid om tot een oplossing te komen voor een groot maatschappelijk vraagstuk. Want dit moet gewoon opgelost worden. Het gaat hier om kwetsbare mensen. Daarvoor moeten we opnieuw kijken naar de verdeling van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden. Hoe gaan we die beleggen tussen banken en overheidsinstellingen? We staan hier voor een geweldige designopdracht. Maar de oplossing komt er niet zonder theoretische bagage of kennis van de praktijk. Dat is wat we in de module toevoegen.’ De komende periode wil zowel Pieters als Sanders aangrijpen om het initiatief verder te brengen. Een pilot begin 2026 moet mogelijk zijn, zeggen ze. De interesse vanuit het openbaar bestuur is er zeker, zegt docent Sanders. ‘Er is alleen iemand bij de overheid nodig die daadwerkelijk stelt dat we kunnen beginnen.’ De formatie van een nieuw kabinet biedt kans om dit prominent op de Haagse agenda te krijgen. Pieters: ‘Het ontbreken van vertrouwen tussen overheid en burger is een van de grootste problemen van vandaag. Dit initiatief helpt om daar een antwoord op te formuleren.’ ◼
Deel dit artikel